កាលប្រវត្តិនៃការធ្វើឃាតប្រធានាធិបតីនិងបេក្ខជនប្រធានាធិបតីនៃប្រទេសមហាអំណាចប្រជាធិបតេយ្យក្នុងរយៈកាលជាង៣០០ឆ្នាំ

សហរដ្ឋអាមេរិកត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃទី ៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ១៧៧៦ នៅបន្ទាប់ពីរដ្ឋចំនួន១៣ដែលស្ថិតនៅក្រោមអាណានិគមអង់គ្លេស បានប្រកាសឯករាជ្យរបស់ខ្លួនផ្តាច់ពីការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋអំណាចចក្រភពអង់គ្លេសតាមសេចក្តីប្រកាសឯករាជ្យមួយ។

រូបតំណាងអតីតប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក

ក្រោយពីបានឯករាជ្យភ្លាម  សហរដ្ឋអាមេរិកបាន ប្រកាន់យកប្រព័ន្ធដឹកនាំបែបប្រធានាធិបតីនិយមដោយឱ្យពលរដ្ឋអាមរិកជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីដោយផ្ទាល់តាមរយៈការបោះឆ្នោតប្រព័ន្ធឯកត្តនាមរៀងរាល់ ៤ ឆ្នាំម្តង ហើយប្រធានាធិបតីមួយរូបមិនអាចកាន់តំណែងលើសពី២អណ្ណត្តិបានឡើយ។

ចាប់តាំងពីការបង្កើតប្រទេសរបស់ខ្លួនមក សហរដ្ឋអាមេរិកបានឆ្លងកាត់ការវិវត្តន៍នយោបាយជាច្រើនដំណាក់កាល និងបានប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាជាច្រើន រួមទាំងការគំរាមកំហែងដល់មេដឹកនាំរបស់ខ្លួន។ ខាងក្រោមគឺជាកាលប្រវត្តិនៃការធ្វើឃាតប្រធានាធិបតី និងបេក្ខជនប្រធានាធិបតីនៃប្រទេសមហាអំណាចលើលោកមួយនេះក្នុងរយៈកាលជាង៣០០ឆ្នាំ ដែល ឆ្លុះបញ្ចាំងពីភាពចលាចល និងគ្រោះថ្នាក់ជាញឹកញាប់ដែលកើតមានឡើងលើជីវិតនយោបាយនៃមេដឹកនាំ កំពូលនៅអាមេរិក។ 

សតវត្សរ៍​ទី ១៩

១៨៣៥: Andrew Jackson (ប្រធានាធិបតី) – លោកប្រធានាធិបតី Andrew Jackson ត្រូវបានធ្វើឃាតដោយជាងលាបថ្នាំផ្ទះដែលមានជំងឺផ្លូវចិត្តឈ្មោះ Richard Lawrence ដោយកាំភ្លើងខ្លីពីរដើមដែលបាញ់ប្រហារមកលើរូបលោកនៅថ្ងៃទី ៣០ ខែមករាឆ្នាំ ១៨៣៥ ។ សំណាងល្អលោក  Jacksonមិនមានរងរបួសហើយបានប្រើដំបងក្នុងដៃរបស់លោកបង្រ្កាបទៅលើ ឃាតករ។ តុលាការបានរកឃើញថាលោកRichard Lawrence មិនមានទោសដោយសារលោក មានជំងឺផ្លូវចិត្ត និងត្រូវបានដាក់ក្រោមការព្យាបាលក្នុងមន្ទីរពេទ្យនៅក្រុងវ៉ាស៊ីនតុនអស់មួយជីវិត។

១៨៦៥: Abraham Lincoln (ប្រធានាធិបតី) – លោកត្រូវបានធ្វើឃាតដោយ John Wilkes Booth ដែលជាតារាសម្តែងដ៏ល្បីល្បាញនិងជាអ្នកគាំទ្រក្រុមបំបែករដ្ឋ នៅក្នុងរោងមហោស្រព Ford ក្នុងក្រុង Washington, D.C. នៅថ្ងៃទី ១៤ ខែមេសាឆ្នាំ ១៨៦៥ ។ លោក Lincoln បានទទួលមរណភាពនៅថ្ងៃបន្ទាប់គឺថ្ងៃទី ១៥ ខែមេសាឆ្នាំ ១៨៦៥ ។ លោក Booth ត្រូវបានសម្លាប់ដោយ ទាហានសហភាព ១២ ថ្ងៃក្រោយមក ហើយអ្នកឃុបឃិតជាច្រើននាក់ទៀតដែលផ្សំគំនិតរៀបគំរោងត្រូវបានកាត់ទោសដោយព្យួរក។  

១៨៨១: James A. Garfield (ប្រធានាធិបតី) – លោកត្រូវបានបាញ់ដោយ Charles J. Guiteau នៅថ្ងៃទី ២ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ១៨៨១។ លោក Garfield បានទទួលមរណៈភាពដោយឆ្លងមេរោគតាមរបួសនៅ ថ្ងៃទី ១៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ១៨៨១។ លោក Guiteau ត្រូវបានតុលាការកាត់ទោសពីបទមនុស្សឃាត និងព្យួរកនៅថ្ងៃទី ៣០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៨៨២។

១៩០១: William McKinley (ប្រធានាធិបតី) – លោកត្រូវបានបាញ់ដោយ Leon Czolgosz ដែលជាជនអនាធិបតេយ្យនៅថ្ងៃទី ៦ ខែកញ្ញាឆ្នាំ ១៩០១ ។ លោក McKinley បានស្លាប់នៅថ្ងៃទី ១៤ ខែកញ្ញាឆ្នាំ ១៩០១ ដោយសារតែជំងឺ gangrene ដែលបាត់បង់ឈាមពីរបួសរបស់គាត់។ ចំណែកឯ Czolgosz ត្រូវបានកាត់ទោសពីបទមនុស្សឃាត និងប្រហារជីវិតដោយកៅអីអគ្គិសនីនៅថ្ងៃទី ២៩ ខែតុលា ឆ្នាំ ១៩០១។

សតវត្សទី ២០

១៩១២: Theodore Roosevelt (អតីតប្រធានាធិបតី និងបេក្ខជនប្រធានាធិបតី) – បាញ់ដោយ ឈ្មោះ John Flammang Schrank ជាម្ចាស់ទាមស្រាដែលមានបញ្ហាផ្លូវចិត្ត នៅថ្ងៃទី ១៤ ខែតុលា ឆ្នាំ ១៩១២។ Roosevelt បានរួចផុតពីសេចក្តីស្លាប់ដោយសារតែក្រដាស់សន្ទរកថានិងស្រោមវែនតាក្នុងហោប៉ៅរបស់លោក។ លោក Schrank ត្រូវ​បាន​គេ​ប្រកាស​ថា​ជា​មនុស្ស​វិកលចរិកនិង​បាន​បង្ខាំងក្នុងមន្ទីរពេទ្យ។

១៩៣៣: Franklin D. Roosevelt (ប្រធានាធិបតីជាប់ឆ្នោត) – លោក Giuseppe Zangara ជាជនអន្តោប្រវេសន៍អ៊ីតាលីបានបាញ់លោកប្រធានាធិបតី Roosevelt ក្នុងទីក្រុង Miami រដ្ឋ Florida នៅថ្ងៃទី ១៥ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៣៣។ Roosevelt មិនមានរបួសទេ ប៉ុន្តែអភិបាលក្រុង Chicago លោក Anton Cermak បានស្លាប់ដោយរបួសធ្ងន់ធ្ងរ។ ឃាតករ Zangara ត្រូវបានប្រហារជីវិតដោយកៅអីអគ្គិសនីនៅថ្ងៃទី ២០ ខែមីនាឆ្នាំ ១៩៣៣ ។

១៩៦៦: John F. Kennedy (ប្រធានាធិបតី) – លោកត្រូវបានធ្វើឃាតដោយ ជនល្មើសឈ្មោះ Lee Harvey Oswald ដែលជាអតីតទាហានម៉ារីន និងជាអ្នកគាំំទ្រលិទ្ធិកុម្មុយនិស្តនៅទីក្រុង Dallas រដ្ឋ Texas នៅថ្ងៃទី ២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ១៩៦៣។ ជនដៃដល់ Oswald ត្រូវបានសម្លាប់ដោយម្ចាស់ក្លឹបរាត្រី ឈ្មោះ Jack Ruby ពីរថ្ងៃក្រោយមក នៅថ្ងៃទី ២៤ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ១៩៦៣។

១៩៦៨: Robert F. Kennedy (បេក្ខជនប្រធានាធិបតី) – ត្រូវបានបាញ់សម្លាប់ដោយ ជនល្មើស ឈ្មោះ Sirhan Sirhan ជាជនជាតិប៉ាឡេស្ទីនដែលមាននិន្នាការប្រឆាំងនឹងក្រុម Zionist នៅទីក្រុង Los Angeles រដ្ឋ California នៅថ្ងៃទី ៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៦៨ ។ Kennedy បានទទួលមរណភាពនៅថ្ងៃបន្ទាប់ ថ្ងៃទី ៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៦៨ ។ ជនល្មើស Sirhan ត្រូវបានកាត់ទោស ពីបទមនុស្សឃាត និងកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិត។

សតវត្សទី ២១

១៩៧២: George Wallace (បេក្ខជនប្រធានាធិបតី) – ដោយសារតែចង់បានភាពល្បីល្បាញ  Arthur Bremer បានបាញ់ប្រហារបេក្ខជនប្រធានាធិបតី George Wallace ខណះដែលលោកកំពុង ធ្វើយុទ្ធនាការរកសំេលងឆ្នោតនៅទីក្រុង Laurel រដ្ឋ Maryland នៅថ្ងៃទី ១៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ ១៩៧២។ Wallace បានរួចផុតពីសេចក្តីស្លាប់ប៉ុន្តែបានក្លាយជាមនុស្សពិការមួយកំណាត់ខ្លួនអស់មួយជីវិត។ ជនល្មើសឈ្មោះ Bremer ត្រូវបានកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារ ៦៣ ឆ្នាំហើយបានដោះលែងឱ្យនៅក្រៅឃុំក្នុងឆ្នាំ ២០០៧ ។

១៩៨១: Ronald Reagan (ប្រធានាធិបតី) – ជនល្មើស John Hinckley Jr. ដែលឈ្លក់វង្វេងនឹងតារាសម្តែង Jodie Foster នៅរដ្ឋធានី Washington, D.C. បានបាញ់ប្រហារមកលើលោកប្រធានាធិបតី Ronald Reagan នៅថ្ងៃទី ៣០ ខែមីនា ឆ្នាំ ១៩៨១។ លោក Reagan បានរងរបួសយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ប៉ុន្តែបានជាសះស្បើយឡើងវិញ។ ជនដៃដល់ Hinckley ត្រូវបានគេរកឃើញថាមិនមានទោស ដោយសារតែគាត់ឆ្កួតលីលា និងបានបញ្ជូនទៅ មន្ទីរពេទ្យផ្លូវចិត្តរហូតដល់គាត់ត្រូវបានដោះលែងនៅឆ្នាំ ២០១៦ ។

១៩៩៣៖ លោក George H.W. Bush (អតីតប្រធានាធិបតី) – ចារកម្មអ៊ីរ៉ាក់ក្រោមការដឹកនាំរបស់សាដាម ហ៊ូសេន​ បានរៀបគំរោងធ្វើឃាតលោកដោយ ដាក់គ្រាប់បែកបំផ្ទុះក្នុងរថយន្តនៅប្រទេសគុយវ៉ែត ប៉ុន្តែផែនការនេះត្រូវបានបែកការនិងលុបចោលវិញ នៅថ្ងៃទី ១៣​ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៩៣។

១៩៩៤: Bill Clinton (ប្រធានាធិបតី) – លោកត្រូវបានគេប៉ុនប៉ងធ្វើឃាតជាច្រើនលើក ច្រើនសារ រួមទាំងការបាញ់២៩គ្រាប់នៅសេតវិមាននៅថ្ងៃទី ២៩ ខែតុលាឆ្នាំ ១៩៩៤ ដោយលោក​ Francisco Martin Duran។ លោក ត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទប៉ុនប៉ងធ្វើឃាតប្រធានាធិបតី Bill Clinton​ ហើយកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារ៤០ឆ្នាំ។ នៅថ្ងៃ ១២ ខែ កញ្ញា ឆ្នាំ១៩៩៤ គំរោងដាក់បំផ្ទុះគ្រាប់បែក ដើម្បីសម្លាប់ប្រធានាធិបតី នៅទីក្រុងម៉ានីល ដែលបានរៀបចំដោយក្រុមជ្រុលនិយម នៅទីក្រុងម៉ានីលបានលប់ចោលដោយសារការបែកធ្លាយ។

២០០១: George W. Bush (ប្រធានាធិបតី) – នៅឆ្នាំ ២០០៥ គ្រាប់បែកដៃមួយគ្រាប់បានគប់ឆ្ពោះទៅ លោកប្រធានាធិបតី George W. Bush ខណៈដែលលោកកំពុងតែឈថ្លែងសន្ទរកថា នៅទីក្រុង Tbilisi នៃ សាធារណរដ្ឋ Georgia បានដែលប្រព្រឹត្តិឡើងដោយលោក Vladimir Arutyunian។ លោក Vladimir Arutyunian  ត្រូវបានកាត់ទោសឱ្យជាប់គុកមួយជីវិតក្នុង​ពន្ធនាគារ។

២០១១: Barack Obama (ប្រធានាធិបតី) – លោក Oscar Ramiro Ortega-Hernandez បានបាញ់ប្រហារនៅសេតវិមាន ដោយជឿថាលោក ប្រធានាធិបតី Obama គឺជាអ្នកប្រឆាំងនឹងសាសនាគ្រីស្ទ កាលពីថ្ងៃទី ១១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០១១។ លោកប្រធានាធិបតី Obama មិនស្ថិតនៅក្នុងសេតវិមានទេនៅពេលនោះទេ ដោយឡែក លោក Ortega-Hernandez ត្រូវបានកាត់ទោសឱ្យជាប់គុក ២៧ ឆ្នាំ។

២០២៤៖ លោក Donald Trump (អតីតប្រធានាធិបតី និងបេក្ខជនប្រធានាធិបតី) – នៅថ្ងៃទី ១៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០២៤ ក្នុងអំឡុងពេលនៃការជួបជុំរកសម្លេងឆ្នោតមួយនៅជិតក្រុង Butler រដ្ឋ Pennsylvania របស់លោក Trump មានជន​ដៃដល់​ឈ្មោះ Thomas Matthew Crooks អាយុ​២០​ឆ្នាំ ជា​អ្នក​ស្រុករស់នៅទីនោះ​បាន​បើក​ការ​បាញ់​ប្រហារ​មកលើរូបលោក បណ្តាល​ឱ្យ​លោក Trump រង​របួស​ត្រង់​ត្រចៀក​ស្តាំ។ ខ្នាន់កាំំភ្លើងភ្នាក់ងារ​សម្ងាត់​បាន​បាញ់សម្លាប់​ជនដៃដល់ Thomas Matthew Crooks ភ្លាម​​នៅ​កន្លែង​កើត​ហេតុ។ អ្នក​ចូលរួម​ជួបជុំ​ម្នាក់​​បានស្លាប់​ ហើយ​ពីរ​នាក់​ផ្សេង​ទៀតរងរបួសធ្ងន់ធ្ងរក្នុងហេតុការណ៍បាញ់ប្រហារនេះ៕

រក្សាសិទ្ធិគ្រប់បែបយ៉ាងដោយ អាម៉ាហ្សាឌៀ អេឌូសិន ឆ្នាំ២០២៤  គោលការណ៍ឯកជនភាព