មិត្តអ្នកអានប្រហែលជាធ្លាប់អានសៀវភៅជាស្នាដៃរបស់លោក ហ្សៀន ហេស(Jean Hess)ដែលមានចំណងជើងថា«រឿងរ៉ាវរបស់ព្រះអង្គយុគន្ធរ»។ សៀវភៅប្រវត្តិសាស្រ្តនេះត្រូវបានបកប្រែជាខេរមភាសាដោយ ទី ឃាយុ ហើយចុះផ្សាយលើសារព័ត៌មានរស្មីកម្ពុជា។
ព្រះអង្គម្ចាស់ យុគន្ធរ ប្រសូតនៅឆ្នាំ១៨៦០ (ប្រភពខ្លះថា ទ្រង់ប្រសូតនៅឆ្នាំ១៨៥៨) ដំណាលគ្នាជាមួយនឹងកំណើតព្រះនាងព្រហ្មណាន ឬទេពសូដាច័ន្ទ។ ព្រះអង្គបានចម្រើនវ័យក្នុងព្រះបរមរាជវាំងនារាជធានីភ្នំពេញ។ ទ្រង់ជាព្រះរាជបុត្រច្បងរបស់ព្រះបាទនរោត្តម ក្នុងប្រទេសមួយក្រោមការគ្រប់គ្រងត្រួតត្រារបស់បារាំងសេស។ សន្ធិសញ្ញាចុះហត្ថលេខាឆ្នាំ ១៨៦៣ រវាងព្រះបាទនរោត្តម និងឧត្តមនាវីឯកបារាំងឌឺឡាក្រង់ឌីញេ De La Grandiere បានធ្វើឡើងដោយដាក់កម្ពុជាស្ថិតក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង។ ប៉ុន្តែ សម្តេចព្រះនរោត្តម ទ្រង់បានអះអាងថា ការណ៍នោះឧត្តមនាវីទោ ឌឺឡាក្រង់ឌីញេ បានបង្ខំព្រះអង្គឱ្យឡាយព្រះហត្តលេខាលើសន្ធិសញ្ញានេះ។ ក្នុងកំឡុងឆ្នាំ ១៨៨៤ បារាំងចាប់ផ្តើមខ្វះខាតធនធាន ដើម្បីបន្តធ្វើអាណានិគមលើប្រទេសកម្ពុជា ហើយតាមរយៈកំណែទម្រង់រដ្ឋបាល ពួកគេបានគ្រប់គ្រងធនធានហិរញ្ញប្បទាន ដូចជាពន្ធដារជាដើម។
ពេលនោះព្រះអង្គយុគន្ធរ បានធ្វើការរិះគន់ការគ្រប់គ្រងអាណានិគមបារាំងនៅកម្ពុជា ដោយសារការលេចចេញនូវវណ្ណៈកណ្តាលថ្មីនៅកម្ពុជា ដែលព្រះរាជវង្សានុវង្សភ័យខ្លាចនឹងការដណ្តើមអំណាចពីរាជវង្សនោះ បានផ្ញើអនុស្សរណៈដ៏វែងមួយទៅកាន់នាយករដ្ឋមន្ត្រីបារាំងសេស ដើម្បីយុទ្ធនាការផ្សព្វផ្សាយទេសចរណ៍ និងនៅពេលទ្រង់បានទៅបំពេញទស្សនកិច្ចនៅប្រទេសបារាំងក្នុងឆ្នាំ១៩០០ ទ្រង់បានជួបអ្នកកាសែតជនជាតិបារាំង លោក ហ្សៀន ហឺស(Fean Hess)។ ព្រះអង្គយុគន្ធរ ត្រូវបានព្រះមាតារបស់ព្រះអង្គបញ្ជូនមកនៅតែមិនសប្បាយចិត្តចំពោះការបង្ខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់ទ្រង់នៅអនុសញ្ញា Thomson ឆ្នាំ ១៨៨៤ ។
លុះនៅថ្ងៃទី ១១ខែកក្កដា ឆ្នាំ ១៨៩៧ ព្រះមហាក្សត្រក៏ត្រូវបានដកហូតប្រាក់ចំណេញពីអាជីវកម្មល្បែងស៊ីសង ហើយព្រះរាជវង្សានុវង្សមានសម្ព័ន្ធភាពជាមួយពួករ៉ាឌីកាល់ប្រឆាំងចក្រពត្តិនិយមបារាំង។ ព្រះអង្គយុគន្ធរ បានក្លាយជាឥស្សរជនដ៏មានឥទ្ធិពលម្នាក់នៅក្នុងទីក្រុងប៉ារីសប្រទសបារាំង ជាកន្លែងដែលទ្រង់ត្រូវបានអញ្ជើញឱ្យចូលរួមក្នុងពិធីជប់លៀង និងអាហារពេលល្ងាចជាច្រើន ដែលព្រះអង្គបានបង្ហាញពីទស្សនៈរបស់ទ្រង់ចំពោះអាណានិគមនិយមបារាំង។ ពេលនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថា ជាព្រះរាជកិច្ចបេសកម្មប្រឆាំងមួយរបស់ព្រះអង្គយុគន្ធរ ។ ក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយលោក ហឺស ព្រះអង្គយុគន្ធរ បានមានបន្ទូលរិះគន់អំពីអាណាព្យាបាលបារាំង និងការត្រួតត្រាអាណានិគមលើប្រទេសរបស់ទ្រង់ ដែលចុះផ្សាយក្នុងកាសែតឡឺហ្វីការ៉ូ ( Le Figaro ) ហើយអត្ថបទនេះបានផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានអំពីកិច្ចការនេះ។ ពេលនោះព្រះអង្គយុគន្ធរ ត្រូវបានបារាំងសើចចំអកថា ជាបុរសរាងតូច និងសម្បុរខ្មៅ (កម្ពស់១៥៨ សង់ទីម៉ែត្រ) មានក្បាលតូច។
ការចោទប្រកាន់របស់ព្រះអង្គយុគន្ធរ គឺថា អាណាព្យាបាលដែលស្នើសុំដោយសេរី និងផ្តល់សិទ្ធិរបស់កម្ពុជា បានក្លាយជាការគ្រប់គ្រងអាណានិគមបារាំងទាំងស្រុងថា ព្រះនរោត្តម ត្រូវបានបង្ខំឱ្យបោះបង់អំណាចដោយកាំភ្លើងនៅឆ្នាំ ១៨៨៤ ថាព្រះអង្គត្រូវបានបំពានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដោយជនជាតិបារាំងម្នាក់ឈ្មោះ ដឺ វើណេវីល ដែលបានរំលោភអំណាច។ ម្ចាស់ក្សត្រីរបស់ព្រះអង្គ តែងតែយកព្រះទ័យទុកដាក់ចំពោះប្រជារាស្រ្ដរបស់ខ្លួន” ហើយថា កម្ពុជា បានក្លាយទៅជាទាសករក្នុងភាពស្រពេចស្រពិលរបស់អ្នកគ្រប់គ្រង (បារាំង)។ ក្នុងលិខិតផ្ញើជូនលោក ឡឺ ហ្វីការ៉ូ លោក យក់ ថឺន បានមានប្រសាសន៍ថា ជនជាតិបារាំងមានពីរប្រភេទ គឺជនជាតិបារាំងនៅទីក្រុងមេត្រូប៉ូលីតាន់ ប្រទេសបារាំង និងពួកនៅក្នុងអាណានិគម ដែលបារាំងមិនដឹងអ្វីទាំងអស់អំពីជនជាតិខ្មែរ ហើយជឿថា យើងជាអ្នកព្រៃផ្សៃ គ្មានអរិយធម៌ ប៉ុន្តែគ្រួសារខ្ញុំគ្រប់គ្រងនគររាប់ពាន់ឆ្នាំ ការងារនោះមិនគួរជាទោសបាបទេ ដែលព្រះពុទ្ធសាសនាបានធ្វើឱ្យព្រះមហាក្សត្រជាបិតារបស់ប្រជាជន និងប្រជាជនកម្ពុជាបង្កើតជាគ្រួសារតែមួយថា«យើងមានរបស់យើង»។
អាជ្ញាធរបារាំងបានបញ្ជាឱ្យរាជបុត្រខ្សែនរោត្តមឱ្យយាងមកកម្ពុជាវិញ ប៉ុន្តែដោយខ្លាចគេចាប់ខ្លួន ទ្រង់បានធ្វើដំណើរទៅប្រទេសថៃតាមរយៈអាល់ហ្សេរី ហើយបន្ទាប់ពីត្រូវបានបារាំងបណ្តេញចេញនៅឆ្នាំ ១៩០០ ។ ព្រះអង្គយុគន្ធរ បានរស់នៅនិរទេសនៅទីក្រុងបាងកកពីឆ្នាំ ១៩១៣ រហូតដល់ ការសោយទិវង្គតនៅឆ្នាំ១៩៣៤។ ព្រះអង្គយុគន្ធរ បានយក SMS Prinz Heinrich នៅថ្ងៃទី ២៦ ខែតុលាឆ្នាំ១៩០០ ហើយឈប់នៅសិង្ហបុរី។ នៅថ្ងៃទី២៧ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩០១ ព្រះបាទនរោត្តម ទ្រង់បានយាង្គព្រះអង្គត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ។ នៅឆ្នាំ១៩២៦ អគ្គទេសាភិបាលបានផ្តល់ប្រាក់សោធនតូចមួយដល់ទ្រង់ផងដែរ។ ព្រះបាទនរោត្ដមមានព្រះទ័យសោកស្ដាយចំពោះអ្វីដែលបានកើតឡើងចំពោះព្រះអង្គយុគន្ធរ។
មុនព្រះអង្គសោយទិវង្គតនៅឆ្នាំ១៩០៤ ព្រះបាទនរោត្ដមបានតែងតាំងព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះអង្គគឺព្រះអង្គយុគន្ធរ ជាអ្នកស្នងមរតក។ ប៉ុន្តែ អគ្គទេសាភិបាល ឌូមឺរ បានគំរាមទម្លាក់ព្រះអង្គ ហើយទោះបីជាជូរចត់ និងខកចិត្តនឹងទ្រង់ស៊ីសុវត្តិក៏ដោយ ក៏ព្រះអង្គបានតាំងព្រះអង្គឡើងស្នងរាជ្យ។ ចង់អានខ្លឹមទាំងស្រុងសូមរកសៀវភៅ«រឿងរ៉ាវព្រះអង្គយុគន្ធរ»៕
