ភូមិអ្នកនិពន្ធ សូមលើកយកស្នាដៃរបស់លោក ហេរ៉ូឌូស គឺជាអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រជនជាតិក្រិក ដែលរស់នៅក្នុងសតវត្សទីប្រាំ មុនគ្រិស្តសករាជ ។ គាត់ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា បិតានៃប្រវត្តិសាស្ត្រពិភពលោក។
នៅពេលនោះ មានមនុស្សតិចណាស់ដែលចាប់អារម្មណ៍លើការកត់ត្រាប្រវត្តិសាស្ត្រ លើកលែងតែការបំផ្លើសសមិទ្ធិផលដ៏រុងរឿងជាមួយនឹងសិលាចារឹកនៅលើស្តូបអនុស្សាវរីយ៍។ នៅក្រិកគេសំគាល់ថា លោក ហេរ៉ូឌូសគឺជាបុរសម្នាក់ដែលស្រលាញ់ការសរសេរយ៉ាងល្អិតល្អន់ និងលម្អិត។ គាត់ត្រូវពឹងលើការសង្កេតផ្ទាល់ខ្លួន រឿងព្រេង និងដំណើររឿងរបស់មនុស្សដែលពាក់ព័ន្ធនឹងព្រឹត្តិការណ៍ដែលគាត់ចង់កត់ត្រាហើយអាចនិយាយបានថា គ្មានអ្នកណាម្នាក់យល់អារម្មណ៍ផ្ទាល់ដែលលោកខិតខំធ្វើនៅពេលនោះទេ។
ដើម្បីប្រមូលព័ត៌មានគ្រប់ទិដ្ឋភាពនៃសង្គមមនុស្ស លោកហេរ៉ូឌូស ត្រូវធ្វើដំណើរច្រើនកន្លែងប្រកបដោយការសង្កេតដោយចិត្តទុកដាក់បំផុត។ លោកបានធំធាត់នៅក្នុងទីក្រុងអាណានិគមក្រិក Halicarnassus (ឥឡូវជាទីក្រុង Bodrum ភាគខាងត្បូង Türkiye) ហើយបានធ្វើដំណើរយ៉ាងទូលំទូលាយនៅក្នុងប្រទេសក្រិក។ គាត់បានធ្វើដំណើរទៅភាគខាងជើងរហូតដល់សមុទ្រខ្មៅ និង Scythia (តំបន់មួយនៅអឺរ៉ាស៊ី) ដែលឥឡូវជាអ៊ុយក្រែន បន្ទាប់មកភាគខាងត្បូងទៅអេហ្ស៊ីបខាងលើ។ គាត់បានធ្វើដំណើរទៅទិសខាងកើត ជាក់ស្តែងទៅបាប៊ីឡូន ហើយនៅទីបំផុតប្រហែលជាបានតាំងទីលំនៅនៅភាគខាងលិចក្នុងអាណានិគមក្រិក សព្វថ្ងៃនេះ នៅភាគខាងត្បូងប្រទេសអ៊ីតាលី។ មិនថាគាត់ទៅទីណាទេ គាត់សង្កេត និងសួរសំណួរដើម្បីប្រមូលព័ត៌មានពីអ្នកដែលគាត់ចាត់ទុកថាជាប្រភពព័ត៌មានដែលអាចទុកចិត្តបំផុត។
ឈ្មោះរបស់លោកត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់យ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយនឹងការងារ ប្រវត្តិសាស្រ្ត (Historiai) – “ការប្រមូលផ្ដុំនៃការស្រាវជ្រាវអំពីប្រវត្តិសាស្រ្ត វប្បធម៌ ទំនៀមទម្លាប់ ធម្មជាតិ អាកាសធាតុ សណ្ឋានដី ដែលអ្នកនិពន្ធបានសិក្សាអំពី” ក៏ដូចជាបុព្វហេតុ និងការវិវឌ្ឍន៍នៃសង្គ្រាមក្រិក-ពែរ្ស នៅដើមសតវត្សរ៍ទី៥
មុនគ.ស”។
លោក ហេរ៉ូឌូស ត្រូវបានគេចាត់ទុកជាស្នាដៃគ្រឹះនៃប្រវត្តិសាស្ត្រក្នុងអក្សរសិល្ប៍លោកខាងលិច។ ចងក្រងនៅឆ្នាំ ៤៤០ មុនគ.ស ក្នុងគ្រាមភាសា Ionian នៃភាសាក្រិកបុរាណ Historiai បម្រើជាកំណត់ត្រានៃទំនៀមទម្លាប់បុរាណ នយោបាយ ភូមិសាស្ត្រ និងជម្លោះរវាងវប្បធម៌ដែលមានវត្តមាននៅអាស៊ី អាហ្វ្រិកខាងជើង និងក្រិក។ ទោះបីជាមិនមានគោលបំណងទាំងស្រុងក៏ដោយ ក៏វានៅតែជាប្រភពដ៏សំខាន់បំផុតមួយរបស់លោកខាងលិចអំពីព្រឹត្តិការណ៍សហសម័យ។
អ្នកអាននឹងឃើញនៅក្នុងការងារនិទានរឿងដ៏ពិសេសរបស់អ្នកនិពន្ធ បានធ្វើដំណើរទៅកន្លែងជាច្រើន ប្រមូលឯកសារតាមរយៈអ្វីដែលគាត់បានឮ តាមរយៈការសង្កេតផ្ទាល់… ដូច្នេះហើយ របៀបសរសេររបស់គាត់គឺលម្អិត, ល្អិតល្អន់, ប្រយ័ត្នប្រយែង – តែងតែអមដោយឃ្លា៖ “រាយការណ៍ដោយ ទៅប្រភពពីរដូចខាងក្រោម”, “យោងទៅតាមរឿងដែលខ្ញុំមាន”, “ដូចបានប្រាប់”; ឬជាមួយបញ្ហាដូចគ្នា គាត់នឹងផ្តល់កំណែផ្សេងៗគ្នា វិភាគ និងផ្តល់យោបល់របស់គាត់ ឧទាហរណ៍៖ «តែខ្ញុំមិនជឿអ្វីដែលគេនិយាយ»…; “ហើយខ្ញុំក៏បានឮរឿងផ្សេងទៀត…”, “មនុស្សម្នាក់ៗអាចជ្រើសរើសវិធីដែលពួកគេរកឃើញថា គួរឲ្យ
ទុកចិត្តជាងគេ ។
ក្រៅពីជាប្រវត្តិសាស្ត្រ ការសិក្សាអំពីវប្បធម៌ ទំនៀមទម្លាប់ និងភូមិសាស្ត្រ ក៏អាចត្រូវបានគេមើលឃើញថា ជារឿងគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ និងទាក់ទាញផងដែរ។ នៅក្នុងការងារនេះ អ្នកដែលចូលចិត្តប្រលោមលោកបែបប្រវត្តិសាស្ត្រ រឿងនិទាន និងរឿងប្រលោមលោកអាចស្វែងរកតួអង្គ និងរឿងដែលគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍។
អ្នកនិពន្ធសម័យទំនើបបាននិយាយថា ទឹកខ្មៅរបស់លោក បានក្លាយទៅជាមេរៀនប្រវត្តិសាស្រ្ត និងភូមិវិទ្យាក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន។ គេស្គាល់ថា លោកជានរវិទ្យា ភូមិសាស្ត្រ ទ្រឹស្ដី ទស្សនវិជ្ជា វិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងសោកនាដកម្ម»។ ក្នុងអំឡុងពេលពិសេសមួយនៃប្រវត្តិសាស្រ្តពិភពលោក ហេរ៉ូដូទូស បានរក្សាព័ត៌មានអំពីប្រទេសក្រិក អាស៊ីខាងលិច និងអេហ្ស៊ីប ដែលលោកបានដឹង និងបានឃើញតាមរយៈ “ប្រវត្តិសាស្រ្ត” នេះ៕
កំណត់ត្រារបស់លោក ហេរ៉ូឌូសបិតាអ្នកតក់ត្រាប្រវត្តិសាស្ត្រសកលលោក។
